لقاح تخمک انسانی با اسپرماتوزوا در لوله های رحمی وظرف چند دقیقه ویا چند ساعت بعد از تخمک گذاری اتفاق می افتد.در نتیجه اکثر حاملگی ها نزدیک دو روز قبل ویا در روز تخمک گذاری اتفاق می افتند. حدود سه روز بعد از بارور شدن تخمک،تخم وارد حفره ی رحمی شده وطی روندی به توده متراکمی از سلولها به نام توده سلولهای داخلی(inner cell mass) تبدیل می شود. این بخش جنین را به وجود می آورد .در قطب دیگر یک توده به نام سلولهای خارجی جفت را به وجود می آورد. ( مراقبت های ماه اول حاملگی – مراقبت های ماه اول بارداری )
مراقبت های دوران بارداری

مسلما مراقبت های دوران بارداری نقش به سزایی در سلامت مادر و کودک داشته و از عوارض مادرو کودک به مقدار زیادی جلوگیری می کند.هدف از مراقبت های دوران بارداری تولد فرزندی سالم با تضمین سلامتی مادر است. این مراقبت ها مجموعه ای سازماندهی شده می باشد، که می تواند مرگ ومیر جنین را به میزان 40% کاهش دهد.سلامت دوران بارداری به سلامت پیش از بارداری( شامل تا یکسال قبل از باردار شدن) بستگی دارد.

طول مدت حاملگی :

دانستن سن دقیق حاملگی بر حسب هفته ، جهت کنترل سلامت جنین ضروری است.حاملگی را به سه قسمت مساوی 3 ماهه تقسیم می کنند . هر سه ماه شامل 14 هفته است که مجموعا 42 هفته را در بر می گیرد.متوسط مدت بارداری 280 روز یا 40 هفته می باشد.مدت زمان زایمان طبیعی بین 38 تا 42 هفته متغیر است. برای تعیین تاریخ احتمالی زایمان 7 روز به تاریخ اولین روز آخرین قاعدگی اضافه کرده وسه ماه به عقب بر می گردیم. تعیین سن واقعی حاملگی در صورتی که فرد قاعدگی های منظم 28 روزه داشته باشد، با این روش بسیار دقیق است. بدون وجود قاعدگی های منظم و قابل پیش بینی، تعیین دقیق سن حاملگی با معاینه فیزیکی مشکل است و اغلب لازم است برای تشخیص سن حاملگی از سونو گرافی استفاده نمود.
 ( مراقبت های ماه اول حاملگی – مراقبت های ماه اول بارداری )

ارزیابی جامع اولیه

هدف اولین ویزیت در دوران بارداری شامل : تایید حاملگی ،تعیین وضع سلامتی مادر وجنین ،تعیین سن حاملگی ،شروع برنامه ای برای ادامه مراقبت های مامایی می باشد. پس از تایید حاملگی برای تایید سلامت مادر لازم است یک سری آزمایشات تکمیلی انجام شود که در بخش مراقبت های ماه های مختلف دوران بارداری شرح داده خواهد شد.

این مراقبت ها باید از ماه اول بارداری شروع شود. لذا لازم است در هر زمانی که بارداری تشخیص داده می شود پرونده بهداشتی تکمیل شود.البته اغلب، شروع مراقبت ها به علت تاخیر در تشخیص دیرتر انجام می شود. به هر حال مراقبت های معمول در هر دوره از بارداری متفاوت است.

معاینات دوران بارداری از ماه 1 تا 6 ، ماهانه یک بار ،ماه های 7و8 ماهانه دو بار وبعد از آن در ماه 9 به صورت هفتگی انجام می شود.در صورت مراجعه زن باردار از ماه اول بارداری جمعا 14 مراقبت دوران بارداری انجام می شود .با توجه به این که اغلب زنان از ماه اول بارداری مراجعه نمی کنند ،لذا اغلب تعداد مراقبت ها کمتر از آن خواهد بود . در هر حال مطلوب است که یک زن باردار در کل دوران بارداری حداقل 6 بار مراقبت شود.

صدای قلب جنین را با گوشی مامایی در هفته 20 و با اولتراسوند در هفته 8 حاملگی می توان شنید. ارتفاع رحم پس از خالی کردن مثانه باید اندازه گیری می شود . در سن حاملگی 31-20 هفته ارتفاع قله ی رحم از بالای استخوان عانه بر حسب سانتی متر با سن بارداری برابر است.

 ( مراقبت های ماه اول حاملگی – مراقبت های ماه اول بارداری )
در اولین مراجعه زن باردار آزمایشات زیر باید انجام شود:

غلظت خون و گروه خونی ( در صورت ار هاش منفی بودن زن و ارهاش مثبت شوهر لازم است مورد به پزشک ارجاع شود) ، BT, CT، اوره ، کراتینین، قند خون ناشتا و آزمایش ادرار. در صورت لزوم کشت ادرار نیز انجام می شود. در حال حاضر آزمایشات ایدز ، HBSAgو سونوگرافی جزو آزمایشات روتین دوران بارداری نمی باشد ولی در صورت نیاز لازم است انجام شود. آزمایش قند خون پس از ماه 5 نیز یک بار دیگر باید درخواست شود.

نکاتی که در هر بار مراقبت زن باردار باید رعایت شود :

1- در هر زمان از بارداری که زن باردار مراجعه نماید باید مراقبت های دوران بارداری شروع شود.

2- در هر بار مراجعه زن باردار لازم است فشار خون ، وزن ، علائم کم خونی و ورم کنترل شود.

3- زمان مراجعه بعدی تعیین و در کارت خانوار ثبت شود.

4- در هر مراجعه زن باردار از علائم خطر و شکایات سوال شود. در صورت وجود هر یک از علائم خطر بیمار به پزشک ارجاع شود.

· باید به زن باردار گوشزد کرد که در هر موقع از شبانه روز،در صورت مواجهه با هر یک از علائم هشدار دهنده زیر سریعا جهت معاینات لازم به بیمارستان مراجعه کند:

هر گونه خونریزی یا لکه بینی از واژن ، سردرد شدید یا مداوم ، تاری دید ، دوبینی و ظهور لکه یا نقطه تاریکی در میدان دید، سر گیجه ،درد شکم و پایین جناغ سینه، استفراغ مداوم، تب یا لرز،دفع ادرار دردناک، کاهش مقدار دفع ادرار ،خروج مایع از واژن ،تغییر محسوس در شدت یا تناوب حرکات جنین ( کمتر یا بیشتر از حد معمول ) ، استفراغ تمام غذاهای خورده شده و مداوم در سه ماه اول بارداری و هر نوع استفراغ بعد از ماه پنجم، افزایش سریع وزن بدن ،تنگی نفس و استفاده از چند بالش برای خوابیدن ،غش و بیحالی مکرر

· در صورتی که پرسنل بهداشتی در حین معاینه به هر یک از یافته های زیر برخورد باید زن باردار را به پزشک ارجاع دهد :

نشنیدن صدای قلب جنین پس از ماه 4 ،غیر طبیعی بودن یا تغییر ناگهانی در معاینات ( وزن ، فشار خون )، بروز علائم کم خونی به خصوص در ماه های آخر ،غیر طبیعی بودن اندازه رحم ( کوچک تر یا بزرگ تراز حد معمول) ،نتیجه ی غیر طبیعی آزمایشات ، مادر در معرض خطر به واسطه بیماری های زمینه ای یا سابقه قبلی بارداری که در بخش بعدی توضیح داده خواهد شد.

اقدامات انجام شده متناسب با سن بارداری به قرار زیر است :

ماه اول حاملگی

از آنجایی که اغلب شناسایی زن باردار تا ماه سوم بارداری یا بعد از آن نیز به تأخیر می‌افتد، لذا خدمات ارائه شده در اولین مراقبت مادر باردار مشابه مراقبت ماه اول بوده و به قرار زیر می باشد:

در ماه اول بارداری یا بار اول مراقبت، پس از تأیید حاملگی با تست حاملگی، اولین اقدام ، تشکیل پروندی بهداشتی و ثبت کلیه ی اطلاعات مربوط به مادر باردار در پرونده مربوطه می باشد.سپس آزمایشات روتین بارداری همانطور که در قبل به آن اشاره شد ، درخواست می شود .

· معاینات لازم شامل : معاینه پستانها، وضعیت قسمت داخل پلک پایین چشم از نظر کم خونی ،اندازه‌گیری قد، وزن و فشار خون می باشد.

· تعیین زمان تقریبی زایمان بر اساس اولین روز آخرین قاعدگی ( ازتاریخ مورد نظر سه ماه کم کرده و 7 روز به آن اضافه می کنیم. یعنی اگر اولین روز آخرین قاعدگی زنی 5 مرداد 83 باشد زمان تقریبی زایمان 12 اردیبهشت سال 84 خواهد بود) محاسبه می شود.

· وضعیت واکسیناسیون مادر را بررسی و در صورت نیاز واکسن توام بزرگسال تلقیح می شود.

· از مادر در مورد وجود خونریزی یا لکه بینی و یا هر نوع شکایت دیگر سئوال می شود.

· در این ماه لازم است جهت زن باردار تجویز قرص اسید فولیک به میزان روزانه یک میلیگرم (یک قرص ) شروع شود. در صورتی که فرد قبل از بارداری مراجعه نماید بهتر است این قرص از سه ماه قبل از بارداری شروع شود.این کار ناهنجاری های عصبی جنین را به شدت کاهش می دهد.

· در صورت وجود هر یک از موارد زیر زن باردار لازم است توسط پزشک ویزیت شود : غیر طبیعی بودن هر یک از آزمایشات ، غیر طبیعی بودن معاینات یا این که زن باردار جزو زنان در معرض خطر باشد . (لیست زنان در معرض خطر در پایان بخش مراقبت ها آورده شده است ).